Unha recomendación: 12 libros de poesía

 

Mentres andamos a celebrar o día de Rosalía, fomos á librería e mercamos libros de poesía (a rima é simple, pero expresiva). 

Unha ducia de libros que, coa súa variedade (de estilos, técnicas, temas e contidos), de novo reclaman a berros unha maior presenza da poesía no ensino como ferramenta moito máis axeitada que a narrativa para introducirse na literatura. Aí andamos algúns …

Pero isto é unha recomendación literaria.

Os poemarios máis arriscados na forma son tamén, case inevitablemente, os máis comprometidos.

O máis posmoderno é o de María do Cebreiro, que arremete cos seu coloquialismos e misturas discursivas contra a linguaxe tradicionalmente (ata xa hai tempo) poética. E polas frondosidades do seu hermetismo, percíbensen as vinculacións entre feminismo, linguaxe e metaliteratura, nunha explosión de palabras que reflicten a confusión da "súa imaxinación coa súa memoria."  

Afondando no tema da muller, Ana Romaní elabora un discurso directo e desatado que fala dunha poesía que parece crer no seu poder de conmoción social: "Illadas agora ou convictas / aquí estamos amigas de novo reunidas / como un campo de exiliadas / dispostas ao clamor."

Como unha vía intermedia entre María do Cebreiro e Romaní, Marilar Aleixandre, que demostra unha vez máis a fecundidade inacabable da mitoloxía (romana), amplifica citas de Ovidio nunhas mudanzas que buscan enlazar o pasado coa realidade máis inmediata; e, por embaixo de certas escuridades, agroma tamén unha convicción de muller renovada: "entre o edén e a mazá / tomo a mazá / antes a pecadenta amiga da cobra / que a falsa inxenua diso-non-entendo".

O libro de Oriana Méndez, pola súa banda, é un exemplo case paradigmático de poesía comprometida: centrada na historia, na política, e feita a base dunha narratividade empapada de referencias culturalistas. O seu ton utopista conleva, como no caso de Romaní, o desexo dunha experiencia máis comunal da vivencia: "É a convicción de sermos o múltiple." 

 

Hai entre estes libros, tamén, unha poesía de ton máis existencial, na súa maioría dunha dureza diamantina na percepción da vida.

A excepción é Yolanda López, que expón certa ilusión pola vida, a pesar de algúns pesares, e fai da propia forza interior, simbolizada por certas referencias culturalistas, a forza que a pode soster: "... a miña mente ingrávida e indómita. / O meu trampolín..." 

 

Pero máis alá deste caso, as visións poéticas que atopamos nestes libros son desoladoramente feras coa vida.

Arias Rego fai unha acusación ponderada na forma, pero moi amarga no fondo: os seu versos conforman a memoria íntima dunha vida, unha sucesión de breves poemas que reflicten lóstregos de recordos, calmosamente manifestados, pero interiormente atormentados: "Ninguén me coñece enteira. / Non coñezo enteira a ninguén."; "O corpo ten máis memoria / da que pensaba."

 

Os poemas de Emma Pedreira constitúen, no seu caso, unha meditación (con máis de un momento poético excepcional; v.gr. "Hai unha primeira hora na mañá da amencida....") sobre os finais; e non só sobre os que nos entrega a morte, senón sobre todas as devastación inherentes ó paso da vida: "Vou adiantarme á dor e verte pasar como algo desexado / desexando ser algo do primeiro que se esquece. / Ser así como o primeiro día despois de nacer / o máis importante e o primeiro paso caído." 

 

Pero a intransixencia máis radical co sen sentido vital o atopamos nos libros de Pallarés e Kruckenberg.

Kruckenberg consegue unha expresión sutil e moderada para un contido absolutamente apaixonado: "sinto que non aproveitei a vida / ata os límites posíbeis do corazón." O seu libro é unha sorte de axuste de contas con unha mesma, mirando cara atrás, e coa vida. Son versos cortantes, breves, onde o desencanto pola existencia só pode atopar un certo contrapeso no "encanto da natureza. / A única verdade." Esta presenza consoladora da natureza é un motivo recurrente en varios destes libros.

Pallarés é, pola súa banda, implacable. Contundente na descrición dos finais ("o que onte viveu, caia en olvido", "... que amor e ódio crecen do mesmo húmus / e asi no ódio amo e no seu corpo espero"), a súa é unha melancolía do nihilismo, tamén moi precisa na expresión, moi clara e segura de si mesma: "Pero de nada valen a nostálxia ou o inferno."; "... na balanza manda o peso do que perdo". O refuxio, na escritura: "no fulgor extinto dos seus signos / me descifre".

Outros libros presentan unha poesía máis convencional. O libro de Boullosa, por exemplo, e o dunha poesía desatadamente neorromántica ("Formei nos meus beizos o teu nome / e non puiden ve-lo seu fin ..."), con reminiscencias das cantigas de amigo, onde o protagonismo da natureza contextualiza e simboliza a presencia e a ausencia do amado. Soutelo Vázquez, pola súa banda, nun fermoso libro tamén de amor no seu núcleo, aborda as melancolías e desolacións da vida, na que "Non hai mais que soidades / e distancias / que nos poboan / e nos pastorean ...." 

 

Para rematar, a xa citada presenza da natureza interiorízase simbólicamente nos poemas de Mariña Pérez Rei, unha reivindicación un tanto dispersa do fondo natural que todos temos e das posibilidades que agocha: "Son palabras coma cabazos: / transportan a soidade en espigas rubias / de pracer."

Marilar Aleixandre, Mudanzas, PEN Clube de Galicia - Danú, 2007.

Xiana Arias Rego, Acusación, Galaxia, 2009.

Palmira G. Boullosa, Asoladamente, o teu nome, Ediciós do Castro, 1993.

María do Cebreiro, Os hemisferios, Galaxia, 2006.

Mª do Carme Kruckenberg, O enigma do segredo, Barbantesa, 2011.

Yolanda López López, Moralla, Follas Novas, 2013.

Oriana Méndez, Derradeiras conversas co capitán Kraft, Galaxia, 2007.

Pilar Pallarés, Livro das devoracións, Espiral Maior, 1996. 

Emma Pedreira, Antítese da ruína, PEN Clube de Galicia, 2011.

Mariña Pérez Rei, Fanerógama, Sotelo Blanco, 2006. 

Ana Romaní, Estremas, Galaxia, 2010. 

María N. Soutelo Vázquez, Código poético, Sotelo Blanco, 2008.

C.M.