Literiatura [90] : Oleg Dergachov (2)

The Reader

de Oleg Dergachov en Cartoon Gallery.

O día máis curto. Sesións de curtametraxes.

Anualmente, entre 21 o 22 de decembro, o inverno chega ao hemisferio norte do globo terrestre. Esta transición, que coñecemos co nome de Solsticio de Inverno, marca tamén o día máis curto do ano. Dende hai moito, moito tempo, este acontecemento astronómico regular era un momento celebrado polos pobos de culturas ancestrais pagás e mesmo polos antigos romanos, e simbolizaba o inicio do triunfo da luz sobre a escuridade.

A luz tamén é o elemento que configura o cine dende o seu nacemento e, dado que estamos no día máis curto (iso foi o que pensou a Coordinadora del cortometraje español), que mellor que empregar este formato, para difundir as cinematografías de autores do noso país e mesmo doutros. Os traballos e tamén os sacrificios que rodean o heroísmo de facer cine actualmente fóra dos inalcanzables circuítos profesionais da chamada "industria" do cine, engaden valores superiores a cada peza, sexa ou non unha ópera prima.

Vai ser bo que a nosa comunidade comparta e participe nesta celebración, e poida desfrutar dos tres programas que escollemos da oferta proposta, sumando así o noso  instituto a outros espazos formativos e de lecer que queren implicarse na promoción da imprescindible Cultura Cinematográfica.

Proxecto Toc TocA Ciencia. XXXI Congreso ENCIGA [7]

A celebración no noso instituto do XXXI Congreso de ENCIGA animounos a presentar esta comunicación, na que se recolle un resumo dalgúns dos traballos realizados no Toc Toc dende que empezamos aló polo 2012. 

Podedes ler a continuación o texto que se publicou no libro de actas do congreso e descargar aquí a presentación completa en PDF.

"Toc-toc. A ciencia chama. Está aí para deixarse ver, para mostrarse máis alá dos laboratorios ou as aulas específicas. Toca A Ciencia. Tócaa. Pódese tocar (e ver, e sentir, e cheirar e saborear...). TocA Ciencia. Xa toca, non? É o momento de asociala ao resto das materias e ás actividades interdisciplinares, de entender que a súa divulgación forma parte da educación permanente da comunidade, de que as grandes referencias científicas deben incluírse na nosa base cultural común.

O informe ¿Cómo podemos estimular una mente científica? (2015) da Obra social «La Caixa», tras constatar  a diminución progresiva (en España) de alumnado nos itinerarios STEM e recoller a alerta da Comisión Europea de que en 2020 haberá un déficit de profesionais con esta formación, conclúe que as actividades de divulgación:

-   Incrementan ata un 6% o interese por estudar STEM.

- Provocan un impacto moi positivo en estudantes de baixo rendemento académico.

- Aumentan o interese en máis dun 9% en estudantes de contornas máis desfavorecidas.   

Primeiro anuncio do Toc-toc

No curso 2012/13, comezamos -desde o impulso dos departamentos tecnóloxico-científicos, ao que se sumou a experiencia e os recursos da biblioteca- o programa Toc tocA Ciencia. A el se foron incorporando outras materias, de tal xeito que non hai ningunha que, ao longo destes anos, non fixera a súa achega ao Toc-toc.

Tratábase de facer visible a ciencia, mostrar a súa presenza na actividade cotiá e incardinala  nos proxectos educativos de lectura e escritura do centro. Entendemos lectura e escritura nun sentido amplo: calquera tipo de documento (oral, escrito, plástico, videográfico, multimedia...) é utilizado para recibir, interpretar, tratar e/ou producir información.

Desde accións moi concretas (P. ex: Efectos da presión atmosférica) fomos avanzando no deseño doutras máis amplas que integran múltiples enfoques e perpectivas (P. ex: O ano internacional da Luz reuniu dezasete actividades, desde conferencias ata a construción dunha cámara escura.). Neste abano, poderiamos clasificalas en catro tipos:

• Actividades experimentais. Realizadas ou ensaiadas previamente no laboratorio ou na aula de tecnoloxía, levan consigo a elaboración de carteis, presentacións dixitais e gravacións en vídeo. Son de dous tipos:
  

• Demostracións experimentais. O alumnado desenvolve e explica o traballo.
  

• Actividades interactivas. O material  elaborado  ofrécese á experimentación de todo o centro. P. ex:  Construción dun instrumento musical con vasos de auga e adaptación de partituras ad hoc.
  

• Exposicións / conferencias.  Sempre as precede unha introdución na aula. Empréganse  carteis de uso libre obtidos na web e/ou de elaboración propia, así como material audiovisual e bibliográfico dos fondos da biblioteca. Elabóranse trípticos de seguimento cun cuestionario, propostas de indagación na Internet e recomendacións de sitios web e lecturas en diversos formatos.
  

•  Xogos de estratexia e outras accións con compoñente lúdica (ilusións ópticas, xincanas biográficas e/ou científicas...).
  

• Grandes contedores temáticos. Baixo un tema común, agrupamos múltiples actividades, desde as xa mencionadas a diversos concursos ou seleccións de poemas e obras de arte relacionadas ".

Boletín das ciencias, 86, 117-118. Reboiro López, Ana; Pereira Fernández, Mario

Cando levabamos tres anos no cerello, recibimos a invitación para presentarmos o Toc-toc-A_Ciencia nas VI Xornadas de bibliotecas escolares. Acordamos, entón, preparar unha publicación en Issuu. Nela recolliamos os tres primeiro cursos toc-toqueiros.

Velaquí a está:

Literiatura [89]: Will Tirando (3)

[Crítica destrutiva]

Will Tirando en Viva intensamente.

Estudo de organismos do Reino Protista en mostras de auga doce. XXXI Congreso ENCIGA [6]

A nosa compañeira Natalia presentou no XXXI Congreso ENCIGA unha comunicación baseada nun proxecto de investigación que realizou co alumnado de Anatomía Aplicada de 1º de bacharelato no curso 2015/2016.

A continuación podedes ler o resumo publicado no número 86 do Boletín das Ciencias. Nesta ligazón pódese descargar a presentación completa en PDF. Nesta, A Marela Tarabela que confeccionamos no seu día. Parabéns polo traballo realizado.

Este proxecto levouse a cabo con alumnado de Bioloxía de 1ºBacharelato no curso 2015/2016, presentándose como ponencia no congreso do grupo de Taxonomía, Filoxenia e Biodiversidade da SEM (Sociedade Española de Microbioloxía) celebrado  en Santiago de Compostela en Xuño de 2016, actuando como poñentes os alumnos e alumnas participantes.

OBXECTIVOS:

• Coñecer os pasos habituais que se realizan nun proxecto de investigación científica.
• Coñecer a gran diversidade do reino Protista e as dificultades para a súa clasificación.
•  Identificar algúns dos microorganismos recollidos nas mostras.
•  Aprender a manexar o microscopio.
• Observar as distintas modalidades de locomoción nos protozoos.
• Analizar as reaccións dos protozoos ante distintos estímulos (Tactismos).
•  Coñecer a relación existente entre os pigmentos das algas, o espectro de absorción da luz e a profundidade.
  

PROCEDEMENTO

Trala recollida e o etiquetado de mostras de auga de diversas zonas, levamos a cabo un estudo, observación e clasificación dos microorganismos presentes nelas. Estudamos a morfoloxía, cor, tamaño, movementos, etc. O alumnado realizou pequenas investigacións sobre os organismos do Reino Protista, as posibles relacións filoxenéticas con outros grupos de seres vivos; investigaron os movementos celulares, os pigmentos presentes nas algas, a eutrofización, os procesos de autodepuración naturais, etc. Asemade, fixemos experiencias sinxelas para observar as reaccións dos protozoos ante distintos estímulos, etc.

Os microorganismos máis simples que viven nas augas doces son bacterias e cianofíceas pertencentes ao Reino Monera, non posúen núcleo e son visibles co microscopio óptico, polo que no noso estudo puidemos observar algúns destes seres vivos. As bacterias están presentes en tódolos ecosistemas acuáticos, abundan en augas ricas en materia orgánica. Son esenciais nos procesos de autodepuración, son alimento de moitos protozoos, etc. Nas nosas mostras puidemos ver: cocos e bacilos, así como cianofíceas, cun papel moi importante nas augas doces: xa que realizan a fotosíntese osixénica e algunhas poden fixar o nitróxeno, tanto o atmosférico como o disolto na auga. Forman colonias que poden ser filamentosas, planas, esféricas. Son moi primitivas, foron as primeiras formas de vida na Terra e responsables, xunto con bacterias fotosintéticas, do cambio de composición da atmosfera.

As algas son organismos acuáticos e fotosintéticos, e xunto cos protozoos inclúense no Reino Protoctista. Hainas pluricelulares, pero moito máis abundantes e variadas son as algas unicelulares. Clasifícanse en función do pigmento que almacenan. Nas mostras estudadas atopamos moitas diatomeas e desmidiáceas, con distintas formas e moi bonitas. As diatomeas son bioindicadores da calidade das augas nas que viven libres ou formando agregados coloniais. Os désmidos son algas verdes de gran beleza.

Os protozoos están presentes nos ecosistemas de auga doce e clasifícanse atendendo á locomoción: ciliados, rizópodos que usan pseudópodos, flaxelados, etc. Atopamos moitos protozoos nas nosas mostras: amebas, paramecios, vorticelas, etc

Tamén puidemos ver moitos animais microscópicos: rotíferos, tardígrados, nematodos, copépodos, larvas de pequenos crustáceos, grans de polen,  e restos vexetais e minerais. 

CONCLUSIÓNS

Usando materias básicos do laboratorio de Bioloxía e mostras de auga da contorna, puidemos observar organismos microscópicos, que complexas cadeas tróficas acuáticas, nas que uns son presa doutros e nas que dependen uns doutros, e tamén son importantes bioindicadores que aportan datos sobre a calidade das augas".

Boletín das ciencias, 86, p. 39-40. Fernández García-Basterra, Natalia.

Contaminación luminosa. XXXI Congreso ENCIGA [5]

A Agrupación Astronómica Coruñesa Io prestounos a exposición itinerante "Contaminación Luminosa" que colocamos no primeiro andar, xunto aos manuscritos de Don Ramón Aller.

A continuación o resumo que Martin Pawley nos enviou para o libro do Congreso.

"A través de tres paneis de gran formato a dobre cara profusamente ilustrados, a mostra explora o impacto na saúde e no medio ambiente do abuso da luz artificial pola noite, así como a dilapidación de enerxía e diñeiro que supón. Tamén reflexiona sobre a perda cultural asociada á desaparición do firmamento nocturno e apunta solucións, moi fáciles de executar, para garantir unha iluminación eficaz e sostíbel".

Boletín das ciencias, 86, 24, Agrupación Astronómica Coruñesa Io

Inéditos e outros manuscritos de Ramón M. Aller. XXXI Congreso ENCIGA [4]

"A actividade central da nosa celebración  do 2009, Ano Internacional da Astronomía, foi unha exposición á volta de manuscritos de D. Ramón Aller,  cedidos por D. Victorino Gutiérrez Aller, sobriño do sabio. Aquel mesmo curso, D. Vitorino fixo doazón dos documentos ao instituto. Entre eles, encóntranse tanto inéditos, como borradores ou primeiras versións de obras xa coñecidas, ademais de notas e apuntamentos diversos.

Naquel momento expresamos, no blogue A Marela tarabela, a emoción que tal doazón nos produciu: “Pensabamos que tiñamos algúns libros valiosos, pero agora temos... que temos? Como lle chamamos? Un tesouro? Como o imos administrar? Só somos unha Biblioteca Escolar! Estaremos á altura? A reflexión ten que ser máis longa e así o faremos. Mentres tanto, moitas graciñas, graciñas de corazón, Victorino!” Hoxe renovamos a expresión de gratitude.

En 2016, mostramos novamente este material, con motivo do 50º cabodano de D. Ramón. A principal diferenza entre as dúas celebracións radicou en que, nesta última, xa dispoñamos das experiencias de Toc TocA Ciencia, polo que puidemos presentar un espectro moito máis amplo e variado de actividades.

A exposición que, co gallo do congreso de ENCIGA e o centenario da publicación de Algoritmia. Principios fundamentales de la ciencia de los números, recuperamos no primeiro andar, fai un percorrido pola actividade científica de D. Ramón a través dos seus textos.

Entre outros manuscritos de don Ramón, forman parte da exposición os seguintes inéditos:

●        [“Primeiro caderno de observacións”]: Álbum (13x20 cm.), coas observacións realizadas entre o 7-11-1917 e o 15-6-1923. Son 45 debuxos autógrafos e anotados.

●        Registro del observatorio astronómico/ Ramón Mª Aller Pbro. . Lalín. Comienza en: 31 de agosto del año 1924. A.M.D.G. [Manuscrito]. 200+1 p. + 41 debuxos (10x13 cm.) anotados, br. e n. e cor; 21 cm. Trátase dun caderno no que se recolle a vida do Observatorio desde o 31 do 8 de 1924 ata o 18 do 9 de 1926.

●        Registro de observaciones verificadas en Lalín. [Manuscrito]. 200 p. (das que só están utilizadas 52), 21 cm. Trátase fundamentalmente dun caderno con diversos cálculos matemáticos datados entre o 31 de agosto de 1924 e o 11 de xaneiro de 1925, asociado ao anterior.

●        Observatorio astronómico de Lalín: Registro de las observaciones desde el día 24 de septiembre de 1926.[Manuscrito]. [200 p. + 2 caderniños (de 20 p. cada un) + 41 debuxos (10x13 cm.) anotados, cor; 21 cm. Trátase dun caderno no que se recolle a vida do Observatorio desde o 24-9-1926 ata o 30-8-1927.

●        Cuaderno registro de observaciones: Comienza en 31 de agosto del año del Señor 1927. [Manuscrito]. 230 p. Il. cor; 21 cm. Trátase dun caderno no que se recolle a vida do Observatorio desde o 31 do 8 de1927 ata o 1 do 6 de 1929".

Boletín das Ciencias,86, 27. Pereira Fdez, Mario; Paio Cangado Xosé.

Radiografía dun cigarro. XXXI Congreso ENCIGA [3]

"A adolescencia é unha etapa fundamental para tomar conciencia dos hábitos de vida saudables, xa que os cambios cerebrais (na codia pre frontal),  nesta etapa da vida, son moi importantes e relaciónanse coa capacidade de tomar decisións. Deixar de fumar ou non comezar, é unha decisión que favorece moito a saúde. Unha información axeitada sobre os compoñentes e as consecuencias do tabaco é fundamental para previr o tabaquismo e  poderalles axudar a tomar decisións libremente e a resistir a presión social que favorece o seu consumo.

O tabaquismo segundo a OMS é unha enfermidade adictiva crónica. A capacidade do tabaco para xerar dependencia débese á nicotina, que activa funcións cerebrais no sistema de  pracer/recompensa. Hoxe son coñecidos os efectos do tabaco sobre o organismo: provoca  importantes patoloxías agudas e crónicas: pulmonares, coronarias, cerebro-vasculares, úlceras, cancro, etc.. Aínda así, moitas persoas comezan a fumar adquirindo o hábito. Cada cigarro aumenta a dependencia e prexudica seriamente a saúde. Por que o fan?

O propósito deste proxecto é aproximar o alumnado ao traballo de investigación para adquirir hábitos saudables. Dun xeito sinxelo e coa axuda de materiais moi comúns, os estudantes inician pequenas investigacións baseándose nos pasos do método científico, emitindo hipóteses de estudo, experimentando e chegando a conclusións. Deste xeito preténdese espertar a curiosidade pola investigación e que valoren a importancia e os beneficios para a saúde de non adquirir o hábito de fumar. Con este traballo aprenderon como funciona o aparello respiratorio, as substancias que compoñen o fume do tabaco, os efectos prexudiciais que ten para a saúde e os beneficios de non fumar.

 Obxectivos

• Coñecer e experimentar como funcionan os pulmóns e as vías respiratorias.
•  Informar  e sensibilizar sobre as consecuencias de fumar.
•  Coñecer os beneficios de non fumar e reflexionar sobre as consecuencias e os riscos do tabaco.
•  Investigar sobre as substancias que compoñen o tabaco e os seus efectos prexudiciais para a saúde.
• Coñecer a composición do fume do tabaco e relacionalo cos efectos que produce na saúde o hábito de fumar.
•  Desenvolver actitudes críticas sobre os efectos do tabaco.

As hipóteses e algunhas preguntas que nos formulamos neste traballo foron: Que ten o tabaco que o fai tan prexudicial para a persoa fumadora e para o seu entorno? Cal é a composición do fume do cigarro? Que sustancias perigosas contén? Que efectos producen sobre o organismo? Como actúa a nicotina a nivel cerebral para xerar unha adicción tan potente? Axúdanos a resolver os nosos  problemas? Fumar mellora algo a nosa vida? Pode o tabaco funcionar como insecticida? Tendo en conta estas cuestións, investigamos sobre elas coa información presente na rede e fixemos comprobacións mediante sinxelas experiencias con distintos materiais como a realización da maqueta do aparato respiratorio e a das “botellas fumadoras” para comprobar a presenza de alcatrán no fume do tabaco".

Boletín das Ciencias, 86, 26. Fernández García-Basterra, Natalia

[Aproveitemos esta entrada para lembrarmos aquela Marela tarabela de 2008, dedicada ás adiccións e prevencións]