LerENvenres (VII): "Cousas de nenos", de Castelao

Gosto de mirar e remirar un libriño que Castrelos publicou en Vigo alá polo 1976 (60 pesetas) co título de Cousas de nenos; nel recóllense algunhas das viñetas periodísticas nas que Castelao utilizou ós rapaces como protagonistas. Sendo en branco e negro, son especialmente cegadoras.

Recorda Claudio González Pérez, no seu Pórtico, unhas coñecidas palabras de Mark Twain que Castelao colocara ao comezo de Un ollo de vidro: "debaixo do humorismo hai sempre unha grande door (...)". Penso eu que a viaxe é de ida e volta: a dor expresada con humor recrúase por obra do contraste e, así, termina por ser moito mellor perfilada. E quen di dor, di tristeza, desacougo, incomprensión: calquera deses sentimentos que Castelao recollía con tanta perspicacia no tenso espazo de fronteira entre as persoas e a sociedade. 

O que sempre me gustou destas viñetas é, precisamente, que, lonxe de reflectir un estrito momento, contan unha historia. Son contos gráficos hiperbreves nos que a imaxe materializa en individuos concretos o sentido do texto que as acompaña. 

É a imaxe, sinxela que non simple, a que, coa precisa atención do autor pola roupa e os xestos das facianas, a que prolonga a frase do pé cara atrás e cara adiante no tempo. Hai, así, unha constante actitude de denuncia da cotiá e real experiencia do abuso de poder e autoridade dunha época que, na ausencia de referencias paisaxísticas e temporais precisas, en moitos casos parece aínda a nosa.

[Nenos de Castelao no museo de Pontevedra]

Miss Festa da Sidra das mazás vermellas de Kunguarara (Australia)

Non sei se hai mazás nese sitio, nin se celebran certames de beleza. Con todo, “Una nieta de gallegos se proclama segunda dama de honor de Miss Fiesta de la Sidra de las manzanas rojas de Kunguarara (Australia)”, podería ser o titular da última páxina dalgún diario galego, consecuente co “galleguismo bien entendido”.

Non é ese espírito o que me leva a render a miña pequena homenaxe ao actor Andrés Pazos, coñecido, entre nós, polo personaxe de Jacobo en Whisky.

Andrés Pazos naceu en 1945 en Galiza e, moi novo, marchou a Uruguai onde desenvolveu a súa carreira tanto no cine, como no teatro.

O seu falecemento, hoxe en Santiago, convídanos a volver ver Whisky e, se cadra, recomendar El baño del papa, a outra gran película do cine uruguaio. (As dúas na Biblio)

Supoño que, se non Andrés, polo menos Jacobo me desculpará o ton do primeiro parágrafo...

Encontro con... Carlos Ruíz Miguel

Este venres, visítanos o catedrático de dereito constitucional, Carlos Ruíz Miguel.

Estará no Salón de Actos, ás 12.

Asiduo traballador en favor dos dereitos humanos e da sensibilización da problemática saharauí, desenvolverá o tema: Dereitos Humanos e autodeterminación: Kosovo, o Sahara...

Na Rede, poderedes atopar varias das súas publicacións. Entre eles a imprescindíbel: Una documentación esencial para conocer el Sahara Occidental. Así como as súas actualizacións.

A exposición está especialmente indicada para o alumnado de Ética e Filosofía do dereito, pero a entrada é libre, trátese ou non de alumnado do centro.

Os ensaios en galego do Dr. Ramón Aller Ulloa

Onte debían reiniciarse as clases con toda normalidade. A hostilidade do tempo e dos tempos non o permitiron.

Na adversidade, resultou especialmente reconfortante o agasallo que nos remitiu o profesor Docobo.

Trátase da reprodución facsímile dos Ensaios en galego do Dr. Ramón Aller Ulloa, reunidos e prologados por Filgueira Valverde en 1989 e que  foran publicados entre 1931 e 1934 na revista Logos de Pontevedra.

Dúas liñas mestras guían a pluma de Don Ramón neles. Unha, a solución ao posible conflito entre Ciencia e Fe, que Don Ramón, sacerdote e astrónomo, resolve sen dificultades. Outra, a divulgación científica, na que o autor mostra a súa gran capacidade pedagóxica para expoñer conceptos complicados en palabras simples.

Alén diso, os ensaios representan un dos primeiros (se non o primeiro) intentos de elaboración dunha prosa científica en galego. Se iso resulta admirable en por si, máis o é a precisión, limpeza e elegancia con que se desenvolve.

Sobre a base dun galego popular (a súa lingua familiar e habitual) e o coñecemento da variedade culta que, neses anos, se estaba a construír sobre todo a través da literatura e as ciencias sociais, Don Ramón tece un discurso para as ciencias experimentais que non perdeu vitalidade.

O noso agradecemento ao profesor Docobo, ao Observatorio da USC e ao CSIC-Galicia  polo agasallo: na hostilidade destes tempos, a reedición preséntase dobremente necesaria e oportuna.

A mellor foto do Universo

Aquí deixámosvos a presentación coa que estamos a convocar aos alumnos para que participen nun concurso que sexa o epílogo do Ano da Astronomía. Xa vos contaremos se vai ou non vai. Era unha idea e agora é unha realidade: que outra forma hai de saber se as ocorrencias funcionan ou non...?

A Mellor Foto Do Universo  

LerENvenres (VI): "El libro de la jungla", de Rudyard Kipling

Lo primero que me gusta de El libro de la jungla es que sé que siempre me va a gustar. En los momentos de frustración lectora, que se incrementan con los años, abrir determinados libros por cualquier página es una garantía de reconciliación con la literatura.

Y así fue; estaba yo intentando animarme para pasar de página en una aburrida novela en la que un revolucionario venezolano se va a la selva para fundirse amorosamente con ella, cuando me acordé de esta otra selva.

Lo segundo que me gusta de la jungla de Kiplin es que en su título no se habla, en absoluto, de ese intencionadamente conmovedor tierras vírgenes con el que se estila adaptar el jungle inglés. Y se llama así, The Jungle Book, porque el protagonista del libro es la jungla. La jungla es su naturaleza, y es sus animales y es la presencia siempre inquietante del ser humano. Pero en estas historias de Kipling no hay mitificaciones absurdas ni tampoco tanta moralina como muchos quieren ver. A no ser que se quiera ver, y entonces se encuentre. Hay quien dice que la primera línea del Quijote tiene un mensaje cifrado... La jungla de Kipling es realmente salvaje, como le corresponde, pero son los movimientos de la psique de sus personajes los que nos recuerdan a nosotros, y es ahí donde resulta a veces inquietante. Tanto que sonreímos pensando que es moralina.

Y lo tercero que me gusta de El libro de la jungla es que es una narración apasionante: intensa y precisa. Siempre me gusta. Siempre me recuerda que en literatura lo más importante no es el qué, sino el cómo.

LerENvenres (V): "Os Eidos", de Uxío Novoneyra

I

Era o primeiro día de universitario e, sen planificalo, iniciei un ritual: acudir a unha libraría, castigar o fígado na Raíña e botar unha partida no Jocar, bar onde os de Lalín e os de Verín (xuntos, pero non mesturados) comentabamos, promoción tras promoción, os textos de Don Heraclio Fournier.

No Cou, Carmen Blanco, de prácticas do ICE, ofrecéranos unha lectura e explicación da "Letanía de Galicia"). Debeu ser por iso, e porque se me axustaba a presuposto, que ese primeiro día comprei Os Eidos. Lino, lino incansabelmente, tarde e noite e noite e tarde, de atrás para a diante e de adiante para atrás. Lembro que non entendía nada e que canto máis lía menos entendía e máis marabillado estaba.

Desde aquela, nunca deixei de lelo. A comprensión aumentou e foise adaptando aos meus tempos e ás miñas idades. E segue, e sigo. Sigo acudindo a el para repetir os seus poemas como unha oración, como un rosario que sempre se repite e nunca é igual.

Podería escoller calquera. Aquecería un poema de inverno, pero propóñovos este en que comeza o último tramo do ano agrario e o encontro entre a natureza e o home resulta pleno. Gústanme especialmente os poemas en que o elemento humano está presente.

II

Transcorren as estacións polos Eidos. Nada desentoa, todo se integra. Tempos, paisaxe e homes viven en harmonía. Rematou a sega e os castiñeiros despréndense da flor. Murchas caen as candeas, pero nada é inútil, nin alleo a nada.Todo ten valor. Caen as candeas, un pequeno agasallo que os castiñeiros deixan para os nenos. Eles recólleno e, nun xogo, fan a súa seitura, os seus altares na festa do pan. É un xogo de iniciación para un futuro que hoxe está extinto.

Agostan as veigas. Cain as candias

das cantrochas calvoas. Os ninos que andan

á ouvea fain parvas

e mediñas pequenas de candias apiladas.

Agostar: Arar a terra nada máis rematar a sega, para que seque coa calor e, con ela, sequen as plantas daniñas.

Candias: Candeas, flores do castiñeiros

Cantrochas: vellos toros medio podres e furados pola couza, grandes castiñeiros vellos, castiñeiras furadas.

Calvoa: Clase de castiñeiro de flor moi pilosa e branca, de castaña moi temperá.

Andar á ouvea: andar enredando, brincando.

Parvas e mediñas: pilas cadradas ou redondas de mollos de centeo, trigo, etc., seiturados.

M.P.